Skip to main content

Posts

рднाрд░рдд рдоें рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рдХे рдмाрд░े рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЬाрдирдХाрд░ी |Panchayati Raj in India

  рднाрд░рдд рдоें рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рднाрд░рдд рдоें рдм्рд░िрдЯीрд╢ рдХाрд▓ 1880 рд╕े 1884 рдХे рдордз्рдп рд▓ाрд░्рдб рд░िрдкрди рдХा рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рдХा рд╕्рд╡рд░्рдг рдХाрд▓ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдиे рд╕्рдеाрдИ рдиिрдХाрдпों рдХो рдмрдвाрдиे рдХा рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдХिрдпा। рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХे рдмाрдж рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рднाрдЧ -4 рдоें Article 40 рдоें рдЧ्рд░ाрдо рдкंрдЪाрдпрддों рдХे рдЧрдарди рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╢рдХ्рддिрдпां рдХा рдЙрд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХो рд╕ंрд╡ैрдзрдиिрдХ рджрд░्рдЬा рдирд╣ीं рдоिрд▓ा। рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдЧ्рд░ाрдо,рддाрд▓ुрдХा рдФрд░ рдЬिрд▓ा рдЖрддे рд╣ैं| рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рд╕े рд╣ी рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЖрд╕्рддिрдд्рд╡ा рдоें рд░рд╣ी рд╣ै | рдЖрдзुрдиिрдХ рднाрд░рдд рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдкंрдбिрдд рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ु рдж्рд╡ाрд░ा рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХे рдиाрдЧौрд░ рдЬिрд▓े рдХे рдмрдЧрджрд░ी рдЧाँрд╡ рдоें 2 October 1959 рдХो рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд▓ाрдЧू рдХी рдЧрдпी | рдЗрд╕ рд╕рдордп рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी ‘рдоोрд╣рдирд▓ाрд▓ рд╕ुрдЦाрдбिрдпा’ рд╡ рдоुрдЦ्рдпा рд╕рдЪिрд╡ ‘рднрдЧрдд рд╕िंрд╣ рдоेрд╣рддा’ рдеे | рднрдЧрдд рд╕िंрд╣ рдоेрд╣рддा рдХो рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рд╡ рдмрд▓рд╡ंрддрд░ाрдп рдоेрд╣рддा рдХो рднाрд░рдд рдоें рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рдХा рдЬрдирдХ рдорди рдЬाрддा рд╣ै | рдЗрд╕рдХो рд╕рд╡ैрдзाрдиिрдХ рджрд░्рдЬा 73 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ेрд╢ोрдзрди 1992 рдоे рдоिрд▓ा рдЗрд╕рдХो рдЧ्рдпाрд╣рд░рд╡ी рдЕрдиुрд╕ूрдЪी, рднाрдЧ -9 рд╡ Article 243 рдоें 16 рдХाрдиूрди рд╡ 29 рдХाрд░्рдпो рдХा рдЙрд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।рднाрд░рдд рдоें 1957 – рдмрд▓рд╡рди्рдд рд░ाрдп рдоेрд╣рддा рд╕рдоिрддि рдХी рд╕िрдлा

рд╕ंрд╕рдж рдХी рд╡िрдд्рддीрдп рд╕рдоिрддिрдпां рдХौрди рдХौрди рд╕ी рд╣ोрддी рд╣ै | which are Financial Committees of Parliament

  рд╕ंрд╕рдж рдХी рд╡िрдд्рддीрдп рд╕рдоिрддिрдпां рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕рдж рдХा рдмрд╣ुрдд рд╕ा рдХाрдо рд╕рднा рдХी рд╕рдоिрддिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрдкрдЯाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬिрди्‍рд╣ें рд╕ंрд╕рджीрдп рд╕рдоिрддिрдпां рдХрд╣рддे рд╣ैं. рд╕ंрд╕рджीрдп рд╕рдоिрддि рд╕े рддाрдд्‍рдкрд░्рдп рдЙрд╕ рд╕рдоिрддि рд╕े рд╣ै, рдЬो рд╕рднा рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрдпुрдХ्‍рдд рдпा рдиिрд░्рд╡ाрдЪिрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ै рдЕрдерд╡ा рдЕрдз्‍рдпрдХ्рд╖ рдж्рд╡ाрд░ा рдиाрдо-рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЕрдз्‍рдпрдХ्рд╖ рдХे рдиिрджेрд╢ाрдиुрд╕ाрд░ рдХाрд░्рдп рдХрд░рддी рд╣ै рдФрд░ рдЕрдкрдиा рдк्рд░рддिрд╡ेрджрди рд╕рднा рдХो рдпा рдЕрдз्‍рдпрдХ्рд╖ рдХो рдк्рд░рд╕्‍рддुрдд рдХрд░рддी рд╣ै. рд╕рдоिрддि рдХा рд╕рдЪिрд╡ाрд▓рдп рд▓ोрдХ рд╕рднा рд╕рдЪिрд╡ाрд▓рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдкрд▓рдм्‍рдз рдХрд░ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै. 1. рдк्рд░ाрдХ्рдХрд▓рди рд╕рдоिрддि a.  рдЗрд╕ рд╕рдоिрддि рдоें рд▓ोрдХ рд╕рднा рдХे 30 рд╕рджрд╕्рдп рд╣ोрддे рд╣ैं. рдЗрд╕рдоें рд░ाрдЬ्рдп рд╕рднा рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рдХो рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै. b.  рд╕рдоिрддि рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рдХा рдЪुрдиाрд╡ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рд╖ рдЖрдиुрдкाрддिрдХ рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЕрдХाрд▓ рд╕ंрдХ्рд░рдордгीрдп рдордд рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै. c.  рдЗрд╕рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рдХा рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ 1 рд╡рд░्рд╖ рдХा рд╣ोрддा рд╣ै. d.  рдпрд╣ рд╕рдоिрддि рд╕рд░рдХाрд░ी рдЦрд░्рдЪ рдоें рдХैрд╕े рдХрдоी рд▓ाрдИ рдЬाрдП, рд╕ंрдЧрдарди рдоें рдХैрд╕े рдХुрд╢рд▓рддा рд▓ाрдИ рдЬाрдП, рддрдеा рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдоें рдХैрд╕े рд╕ुрдзрд░ рдХिрдП рдЬाрдПं рдЖрджि рд╡िрд╖рдпों рдкрд░  рд░िрдкोрд░्рдЯ рджेрддी рд╣ै. e.  рдк्рд░ाрдХ्рдХрд▓рди рд╕рдоिрддि рдХे рдк्рд░рддिрд╡ेрддрди рдкрд░ рд╕рджрди рдоें рдмрд╣рд╕ рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдпрд╣ рд╕рдоिрддि рдЕрдкрдиा рдХाрд░्рдп рд╡рд░्рд╖ рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै рдФрд░ рдЕрдкрдиा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕рджрди рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд░рдЦ

рдЬाрдиें рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪिрди्рд╣ рд╡ рдк्рд░рддीрдХों рдХी рд╕ूрдЪी | Know the list of major national symbols and symbols of India

  рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪिрди्рд╣ рд╡ рдк्рд░рддीрдХों рдХी рд╕ूрдЪी рд░ाрд╖्‍рдЯ्рд░ीрдп рдкрд╣рдЪाрди рдХे рдк्рд░рддीрдХ рдк्рд░рддीрдХ рд╡ рдЪिрди्рд╣ рдХा рдиाрдо рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдз्рд╡рдЬ :-  рддिрд░ंрдЧा рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЧाрди :-  рдЬрди-рдЧрди-рдорди рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЧीрдд :-  рд╡рди्рджे рдоाрддрд░рдо् рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪिрди्рд╣ :-  рдЕрд╢ोрдХ рд╕्рддрдо्рдн рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкंрдЪांрдЧ :-  рд╢рдХ рд╕ंрд╡рдд рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡ाрдХ्рдп :-  рд╕рдд्рдпрдоेрд╡ рдЬрдпрддे рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा :-  рднाрд░рддीрдпрддा рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рднाрд╖ा :-  рд╣िंрджी рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд▓िрдкि :-  рджेрд╡ рдиाрдЧрд░ी рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдз्рд╡рдЬ рдЧीрдд :-  рд╣िंрдж рджेрд╢ рдХा рдк्рдпाрд░ा рдЭंрдбा рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдиाрд░ा :-  рд╢्рд░рдоेрд╡ рдЬрдпрддे рднाрд░рдд рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдкिрддा :-  рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡िрджेрд╢ рдиीрддि :-  рдЧुрдЯ рдиिрд░рдкेрдХ्рд╖ рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ :-  рднाрд░рдд рд░рдд्рди рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ूрдЪрдиा рдкрдд्рд░ :-  рд╢्рд╡ेрдд рдкрдд्рд░ рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡ृрдХ्рд╖ :-  рдмрд░рдЧрдж рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоुрдж्рд░ा :-  рд░ूрдкрдпा рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдирджी :-  рдЧंрдЧा рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкрдХ्рд╖ी :-  рдоोрд░ рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкрд╢ु :-  рдмाрдШ рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдлूрд▓ :-  рдХрдорд▓ рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдлрд▓ :-  рдЖрдо рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдпोрдЬрдиा :-  рдкрдЮ्рдЪ рд╡рд░्рд╖ीрдп рдпोрдЬрдиा рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЦेрд▓ :-  рд╣ॉрдХी рднाрд░рдд рдХी рд░ाрд╖्

рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдЙрдкрдмंрдз рдХ्рдпा рд╣ै | What is emergency provision

  рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдЙрдкрдмंрдз рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рднाрдЧ 18 рдоें рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 352 рд╕े 360 рддрдХ рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдЙрдкрдмंрдз рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै।рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХे рджौрд░ाрди рд╕рднी рд░ाрдЬ्рдп рдХेंрдж्рд░ рдХे рдкूрд░्рдг рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рдЖ рдЬाрддे рд╣ैं। рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХो рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдпाрдиी рдХि рд╣рдоाрд░े рднाрд░рдд рдоें рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХिрд╕ी рднी рд╕рдордп рд▓ाрдЧू рдХिрдП рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХे рдк्рд░рдХाрд░- рдпुрдж्рдз рдмाрд╣्рдп рдЖрдХ्рд░рдордг– рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 352 рд░ाрдЬ्рдп рдоें рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рддंрдд्рд░ рдХी рд╡िрдлрд▓рддा рдХे рдХाрд░рдг рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рд╢ाрд╕рди– рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 356 рд╡िрдд्рддीрдп рд╕्рдеाрдпिрдд्рд╡ рдХे рдХाрд░рдг– рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 360 рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдШोрд╖рдгा рдХे рдк्рд░рдХाрд░-  рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рд╡िрднिрди्рди рдкрд░िрдпोрдЬрдиाрдПं рдЬाрд░ी рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै рдпрд╣ рдЙрдкрдмंрдз 1975 рдХे 38 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдЬोрдб़ा рдЧрдпा рд╣ै। рдЬрдм рдШोрд╖рдгा рдпुрдж्рдз рдЕрдерд╡ा рдмाрд╣्рдп рдЖрдХ्рд░рдордг рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХी рдЬाрддी рд╣ै рддрдм рдЗрд╕े рдмाрд╣рд░ рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЬрдм рдШोрд╖рдгा рд╕рд╢рд╕्рдд्рд░ рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХी рдЬाрддी рд╣ै рддрдм рдЗрд╕े рдЖंрддрд░िрдХ рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЖंрддрд░िрдХ рдЧрдб़рдмрдб़ी рдХो 1978 рдХे 44рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рд╢рд╕्рдд्рд░ рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдиाрдо рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдоंрдд्рд░िрдоंрдбрд▓ рдХी рд▓िрдЦिрдд рд╕िрдлाрд░िрд╢ рдХे рдмाрдж рд╣ी рд╢ाрд╕рди рд▓ाрдЧू рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдШोрд╖рдгा рдХे рдПрдХ рдоाрд╣ рдмाрдж рдХे рджोрдиों рд╕рджрдиों рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиुрдоोрджिрдд рд╣ो рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП

рд░ाрдЬрднाрд╖ा |Official language

  рд░ाрдЬрднाрд╖ा рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рднाрдЧ 5 рдПрд╡ं 6 рдХे рдХ्рд░рдорд╢: рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 120 рддрдеा 210 рдоें рддрдеा рднाрдЧ 17 рдХे рдЕрдиुрдЪрдЫेрдж 343, 344, 345, 346, 347, 348, 349, 350 рддрдеा 351 рдоें рд░ाрдЬрднाрд╖ा рд╣िंрджी рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдиिрдо्рди рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдХिрдпे рдЧрдП рд╣ैं। рдЗрди рдк्рд░ाрд╡рдзाрдиों рдХे рд╕ाрде рд╣ी рд╕ंрдк्рд░рддि рднाрд░рдд рдХी 22 рднाрд╖ाрдУं рдХो рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХी рдЕрдиुрд╕ूрдЪी-8 рдоें рдоाрди्рдпрддा рджी рдЧрдИ рд╣ै। рдпे рднाрд╖ाрдПँ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं- рд╣िंрджी, рдкंрдЬाрдмी, рдЙрд░्рджू, рдХрд╢्рдоीрд░ी, рд╕ंрд╕्рдХृрдд, рдЕрд╕рдоिрдпा, рдУрдб़िрдпा, рдмांрдЧрд▓ा, рдЧुрдЬрд░ाрддी, рдорд░ाрдаी, рд╕िंрдзी, рддрдоिрд▓, рддेрд▓ुрдЧु, рдорд▓рдпाрд▓рдо, рдХрди्рдирдб़, рдордгिрдкुрд░ी, рдХोंрдХрдгी, рдиेрдкाрд▓ी, рд╕ंрдеाрд▓ी, рдоैрдеिрд▓ी, рдмोрдб़ो рддा рдбोрдЧрд░ी। рд╕рди 1967 рдоें 21рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдж्рд╡ाрд░ा рд╕िंрдзी рднाрд╖ा 8рд╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдоें рдЬोрдб़ी рдЧрдИ рдеी। рд╕рди 1992 рдоें 71рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдж्рд╡ाрд░ा рдХोंрдХрдгी, рдиेрдкाрд▓ी рддрдеा рдордгिрдкुрд░ी рднाрд╖ाрдПँ 8рд╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдоें рдЬोрдб़ी рдЧрдИ рдеीं। рд╕рди 2003 рдоें 92рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдеाрд▓ी, рдоैрдеिрд▓ी, рдмोрдбो рддрдеा рдбोрдЧрд░ी рднाрд╖ाрдПँ 8рд╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдоें рдЬोрдб़ी рдЧрдИ рдеीं। рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 343. рд╕ंрдШ рдХी рд░ाрдЬрднाрд╖ा-- (1) рд╕ंрдШ рдХी рд░ाрдЬрднाрд╖ा рд╣िंрджी рдФрд░ рд▓िрдкि рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╣ोрдЧी, рд╕ंрдШ рдХे рд╢ाрд╕рдХीрдп рдк्рд░рдпोрдЬрдиों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЕंрдХों рдХा рд░ूрдк рднाрд░рддीрдп рдЕंрдХों рдХा рдЕंрддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд░ूрдк рд╣ोрдЧा। (2) рдЦंрдб (1) рдоें рдХिрд╕ी рдмाрдд рдХे рд╣ोрддे

рднाрд░рддीрдп рдиिрд░्рд╡ाрдЪрди рдЖрдпोрдЧ рдФрд░ рдкрд░िрд╕ीрдорди рдЖрдпोрдЧ |Election Commission of India and Delimitation Commission

  рднाрд░рддीрдп рдиिрд░्рд╡ाрдЪрди рдЖрдпोрдЧ рдФрд░ рдкрд░िрд╕ीрдорди рдЖрдпोрдЧ рдкрд░िрд╕ीрдорди рдЖрдпोрдЧ рднाрд░рдд рдХे рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рдЕрд╡рдХाрд╢ рдк्рд░ाрдк्рдд рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рди्рдпाрдпрдоूрд░्рддि рдХुрд▓рджीрдк рд╕िंрд╣ рдХी рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖рддा рдоें 12 рдЬुрд▓ाрдИ 2002 рдХो рдкрд░िрд╕ीрдорди рдЖрдпोрдЧ рдХा рдЧрдарди рдХिрдпा рдЧрдпा। рдпрд╣ рдЖрдпोрдЧ рд╡рд░्рд╖ 2001 рдХी рдЬрдирдЧрдгрдиा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдиिрд░्рд╡ाрдЪрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХा рдкрд░िрд╕ीрдорди рдХрд░ेрдЧा। рджिрд╕ंрдмрд░ 2007 рдоें рдЗрд╕ рдЖрдпोрдЧ рдиे рдирдпे рдкрд░िрд╕ीрдорди рдХी рд╕ंрд╕ुрддिрддि рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рд╕ौंрдк рджी। рд▓ेрдХिрди рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЗрд╕ рдкрд░ рдХोрдИ рдз्рдпाрди рдирд╣ीं рджिрдпा। рдЗрд╕ рдкрд░ рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпрд▓рдп рдиे, рдПрдХ рджाрдЦिрд▓ рдХी рдЧрдИ рд░िрдЯ рдпाрдЪिрдХा рдкрд░ рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рдиोрдЯिрд╕ рдЬाрд░ी рдХी। рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХैрд╡िрдиेрдЯ рдХी рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╕рдоिрддि рдиे 4 рдЬрдирд╡рд░ी 2008 рдХो рдЗрд╕ рдЖрдпोрдЧ рдХी рд╕ंрд╕्рддुрддिрдпों рдХो рд▓ाрдЧु рдХрд░рдиे рдХा рдиिрд╢्рдЪрдп рдХिрдпा। 19 рдлрд░рд╡рд░ी 2008 рдХो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдк्рд░рддिрднा рджेрд╡ी рд╕िंрд╣ рдкाрдЯिрд▓ рдиे рдЗрд╕ рдкрд░िрд╕ीрдорди рдЖрдпोрдЧ рдХो рд▓ाрдЧू рдХрд░рдиे рдХी рд╕्рд╡ीрдХृрддि рдк्рд░рджाрди рдХी। рдкрд░िрд╕ीрдорди •    рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 82 рдХे рдЕрдзीрди, рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬрдирдЧрдгрдиा рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдХाрдиूрди рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрд╕рдж рдПрдХ рдкрд░िрд╕ीрдорди рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдХो рдЕрдзिрдиिрдпрдоिрдд рдХрд░рддी рд╣ै. •    рдкрд░िрд╕ीрдорди рдЖрдпोрдЧ рдкрд░िрд╕ीрдорди рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдХे рдЙрдкрдмंрдзों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ंрд╕рджीрдп рдиिрд░्рд╡ाрдЪрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХे рд╕ीрдоाрдУं рдХो рд╕ीрдоांрдХिрдд рдХрд░рддा рд╣ै. •    рдиिрд░्рд╡ाрдЪрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХा рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрд╕ीрдорди 1971 рдХे рдЬрдирдЧрдгрдиा рдЖँрдХрдб़ों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд

рдХेрди्рдж्рд░-рд░ाрдЬ्рдп рд╕рдо्рдмрди्рдз рдФрд░ рдЕंрддрд░्рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░िрд╖рдж | Center-State Relations and Inter-State Council

  рдХेрди्рдж्рд░-рд░ाрдЬ्рдп рд╕рдо्рдмрди्рдз рдФрд░ рдЕंрддрд░्рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░िрд╖рдж рдХेрди्рдж्рд░-рд░ाрдЬ्рдп рд╕рдо्рдмрди्рдз- рд╕ांрд╡िрдзाрдиिрдХ рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 246:- рд╕ंрд╕рдж рдХो рд╕ाрддрд╡ीं рдЕрдиुрд╕ूрдЪी рдХी рд╕ूрдЪी 1 рдоें рдк्рд░рдЧрдгिрдд рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рд╡िрдзि рдмрдиाрдиे рдХी рд╢рдХ्рддि। рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 248:- рдЕрд╡рд╢िрд╖्рдЯ рд╢рдХ्рддिрдпां рд╕ंрд╕рдж рдХे рдкाрд╕ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 249:-рд░ाрдЬ्рдп рд╕ूрдЪी рдХे рд╡िрд╖рдп рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╣िрдд рдоें рд╡िрдзि рдмрдиाрдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рд╕ंрд╕рдж рдХे рдкाрд╕ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 250:- рдпрджि рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХी рдЙрдж्рдШोрд╖рдгा рдк्рд░рд╡рд░्рддрди рдоें рд╣ो рддो рд░ाрдЬ्рдп рд╕ूрдЪी рдХे рд╡िрд╖рдп рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рд╡िрдзि рдмрдиाрдиे рдХी рд╕ंрд╕рдж рдХी рд╢рдХ्рддि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 252:- рджो рдпा рдЕрдзिрдХ рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рд▓िрдП рдЙрдирдХी рд╕рд╣рдорддि рд╕े рд╡िрдзि рдмрдиाрдиे рдХी рд╕ंрд╕рдж рдХी рд╢рдХ्рддि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 257:- рд╕ंрдШ рдХी рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рдХिрд╕ी рд░ाрдЬ्рдп рдХो рдиिрджेрд╢ рджे рд╕рдХрддी рд╣ै рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 257 рдХ:- рд╕ंрдШ рдХे рд╕рд╢рд╕्рдд्рд░ рдмрд▓ों рдпा рдЕрди्рдп рдмрд▓ों рдХे рдЕрднिрдиिрдпोрдЬрди рдж्рд╡ाрд░ा рд░ाрдЬ्рдпों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 263:- рдЕрди्рддрд░्рд░ाрдЬ्рдп рдкрд░िрд╖рдж рдХा рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрд╡िрдзाрди рдиे рдХेрди्рдж्рд░-рд░ाрдЬ्рдп рд╕рдо्рдмрди्рдз рдХे рдмीрдЪ рд╢рдХ्рддिрдпों рдХे рд╡िрддрд░рдг рдХी рдиिрд╢्рдЪिрдд рдФрд░ рд╕ुрд╕्рдкрд╖्рдЯ рдпोрдЬрдиा рдЕрдкрдиाрдпी рд╣ै। рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╕ंрдШ рддрдеा рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдзों рдХो рддीрди рднाрдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै: 1. рдХेрди्рдж्рд░ рддрдеा рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рдмीрдЪ рд╡िрдзाрдпी рд╕рдо्рдмрди्рдз। 2. рдХेрди्рдж्рд░ рддрдеा рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рдмीрдЪ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди

рдиिрддि рдЖрдпोрдЧ рдФрд░ рд╡िрдд्рдд рдЖрдпोрдЧ |NITI Ayog and Finance Commission

  рдиिрддि рдЖрдпोрдЧ рдФрд░ рд╡िрдд्рдд рдЖрдпोрдЧ рдпрд╣ рдПрдХ рдЧैрд░ рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдиिрдХाрдп рд╣ै | National Institution for Transforming India( NITI Aayog )(рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рднाрд░рдд рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╕ंрд╕्рдеाрди) рдЗрд╕рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2015 рдХो рд╣ुрдИ | рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп – рджिрд▓्рд▓ी рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдоुрдЦ्рдп рдеिंрдХ-рдЯैंрдХ рд╣ै| рдЬिрд╕े рдпोрдЬрдиा рдЖрдпोрдЧ рдХे рд╕्‍рдеाрди рдкрд░ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдЗрд╕ рдЖрдпोрдЧ рдХा рдХाрд░्рдп рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡ рдЖрд░्рдеिрдХ рдоुрдж्рджों рдкрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рд╕рд▓ाрд╣ рджेрдиे рдХा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рд╕рд░рдХाрд░ рдРрд╕ी рдпोрдЬрдиा рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░े рдЬो рд▓ोрдЧों рдХे рд╣िрдд рдоें рд╣ो। рдиिрддि рдЖрдпोрдЧ рдХो 2 Hubs рдоें рдмाрдЯा рдЧрдпा рд╣ै 1) рд░ाрдЬ्рдпों рдФрд░ рдХेंрдж्рд░ рдХे рдмीрдЪ рдоें рд╕рдорди्рд╡рдп рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиा | 2) рдиिрддि рдЖрдпोрдЧ рдХो рдмेрд╣рддрд░ рдмрдиाрдиे рдХा рдХाрдо | рдиिрддि рдЖрдпोрдЧ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा : 1. рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी- рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖। 2. рдЧрд╡рд░्рдиिंрдЧ рдХाрдЙंрд╕िрд▓ рдоें рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдФрд░ рдХेрди्рдж्рд░рд╢ाрд╕िрдд рдк्рд░рджेрд╢ों(рдЬिрди рдХेрди्рдж्рд░рд╢ाрд╕िрдд рдк्рд░рджेрд╢ो рдоें рд╡िрдзाрдирд╕рднा рд╣ै рд╡рд╣ां рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी ) рдХे рдЙрдкрд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ोंрдЧे। 3. рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдоुрдж्рджों рдФрд░ рдРрд╕े рдЖрдХрд╕्рдоिрдХ рдоाрдорд▓े, рдЬिрдирдХा рд╕ंрдмंрдз рдПрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд░ाрдЬ्рдп рдпा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рд╣ो, рдХो рджेрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдкрд░िрд╖рдж рдЧрдаिрдд рдХी рдЬाрдПंрдЧी। рдпे рдкрд░िрд╖рджें рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдХे рд▓िрдП рдмрдиाрдИ рдЬाрдПंрдЧी। рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдХे рдиिрд░्рджेрд╢ рдкрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдкрд░िрд╖рджों рдХी рдмैрдардХ рд╣ो

рднाрд░рдд рдХी рди्рдпाрдпрдкाрд▓िрдХा рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ै | How India's judiciary works

  рднाрд░рдд рдХी рди्рдпाрдпрдкाрд▓िрдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХा рдЧрдарди рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднाрд░рдд рдХी рд╢ीрд░्рд╖ рди्рдпाрдпрдкाрд▓िрдХा рдпрд╣ाँ рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рд╣ै. рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЗрд╕рдоें рдПрдХ рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рддрдеा рдЕрдзिрдХ-рд╕े-рдЕрдзिрдХ рд╕ाрдд рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рд╣ोрддे рд╣ैं. рд╕ंрд╕рдж् рдХाрдиूрди рдж्рд╡ाрд░ा рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै. рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдмреЭोрддрд░ी рдХी рдЬाрддी рд░рд╣ी рд╣ै. рд╡рд░्рд╖ 1956 рдоें 11, 1960 рдоें 14, 1978 рдоें 18 рддрдеा 1986 рдоें 26 рддрдХ рдХी рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░ рджी рдЧрдпी. рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рдЙрдЪ्рдЪрдд्рддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рдПрдХ рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдФрд░ 30 рдЕрди्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ (рдХुрд▓ 31 рди्рдпाрдпाрдзीрд╢) рд╣ैं. рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдФрд░ рдЕрди्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХрд░рддा рд╣ै. рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдХो рдЫोреЬрдХрд░ рдЕрди्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рд╕े рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдЕрд╡рд╢्рдп рд▓ेрддा рд╣ै. рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдХी рдпोрдЧ्рдпрддाрдПँ рднाрд░рдд рдХा рдиाрдЧрд░िрдХ рд╣ो рдХрдо-рд╕े-рдХрдо 5 рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рдХिрд╕ी рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХा рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рд░рд╣ рдЪुрдХा рд╣ो рдХрдо-рд╕े-рдХрдо 10 рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рдХिрд╕ी рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рд╡рдХाрд▓рдд рдХрд░ рдЪुрдХा рд╣ो рдпा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдоें рд╕ुрд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╡िрдзिрд╡ेрдд्рддा (рдХाрдиूрдирдЬ्рдЮाрддा) рд╣ो рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 124

рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХैрд╕े рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ोрддी рд╣ै | How the process of constitution amendment is completed

  рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдоें рджी рд╣ुрдИ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рд╕ंрд╢ोрдзрди-рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЗрд╕рд▓िрдП рджी рдЧрдпी рд╣ै рддाрдХि рд╕ंрд╡िрдзाрди ‘рдмрджрд▓ी рд╣ुрдИ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рд╕े рдЕрдиुрдХूрд▓рди’ рдХрд░ рд╕рдХे। рднाрд░рдд рдоें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХे рд▓िрдП рд╕ंрд╕рдж рд╕े рднिрди्рди рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рд╕ांрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдиिрдХाрдп рдпा рдЬрдирдордд рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдирд╣ीं рд╣ै। рднाрд░рдд рдоें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХा рдХाрд░्рдп рд╕ंрд╕рдж рд╣ी рдХрд░рддी рд╣ै। рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрдзेрдпрдХ рд╕ंрд╕рдж рдХे рдХिрд╕ी рднी рд╕рджрди рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдпा рд╡िрдзेрдпрдХ рдкुрд░:рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХी рдкूрд░्рд╡ рдЕрдиुрдорддि рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рд╡िрдзेрдпрдХ рд╕ंрд╕рдж рдХे рдПрдХ рд╕рджрди рдоें рдкाрд░िрдд рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рд╡рд╣ी рд╡िрдзेрдпрдХ рджूрд╕рд░े рд╕рджрди рдоें рдЙрд╕ी рд░ूрдк рдоें рдкाрд░िрдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдХोрдИ рднी рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рд╡िрдзेрдпрдХ рджोрдиों рд╣ी рд╕рджрдиों рдоें рдкृрдердХ-рдкृрдердХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдмрд╣ुрдордд рд╕े рдПрдХ рд╣ी рд░ूрдк рдоें рдкाрд░िрдд рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рджोрдиों рд╕рджрдиों рдоें рдорддрднेрдж рдФрд░ рдЧрддिрд░ोрдз рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рд╡िрдзेрдпрдХ рдХे рд▓िрдП рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдмैрдардХ рдХा рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдирд╣ीं рд╣ै। рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 108 рдХे рддрд╣рдд рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдЕрдзिрд╡ेрд╢рди рдХा рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдХेрд╡рд▓ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡िрдзेрдпрдХों рдХे рд▓िрдП рд╣ै; рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рд╡िрдзेрдпрдХों рдХे рд▓िрдП рдирд╣ीं

рднाрд░рдд рдХे рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рдФрд░ рдорд╣ाрд▓ेрдЦा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдХ | Comptroller and Auditor General of India

  рднाрд░рдд рдХे рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рдФрд░ рдорд╣ाрд▓ेрдЦा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдХ рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдз्рдпाрдп 5 рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдеाрдкिрдд рдПрдХ рдк्рд░ाрдзिрдХाрд░ी рд╣ै рдЬो рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рддрдеा рд╕рднी рдк्рд░ाрджेрд╢िрдХ рд╕рд░рдХाрд░ों рдХे рдЖрдп-рд╡्рдпрдп рдХा рд▓ेрдЦांрдХрди рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡рд╣ рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд╕्рд╡ाрдоिрдд्рд╡ рд╡ाрд▓ी рдХрдо्рдкрдиिрдпों рдХा рднी рд▓ेрдЦांрдХрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрд╕рдХी рд░िрдкोрд░्рдЯ рдкрд░ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд▓ेрдЦा рд╕рдоिрддिрдпाँ рдз्рдпाрди рджेрддी рд╣ै। рдиिрдпрди्рдд्рд░рдХ рдПрд╡ं рдорд╣ाрд▓ेрдЦा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдХ рд╣ी рднाрд░рддीрдп рд▓ेрдЦा рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдФрд░ рд▓ेрдЦा рд╕ेрд╡ा рдХा рднी рдоुрдЦिрдпा рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ी рд╕ंрд╕्рдеा рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдзрди рдХी рдмрд░рдмाрджी рдХे рдоाрдорд▓ों рдХो рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢ рдоें рд▓ाрддी рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 148 рд╕े 151 рдоें рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рдПрд╡ं рдорд╣ाрд▓ेрдЦा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдХ (рдХैрдЧ) рдХी рд╢рдХ्рддिрдпों рдПрд╡ं рдХाрд░्рдпों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рд╕ीрдПрдЬी рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рднाрд░рдд рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЬाрддी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕े рдЙрд╕рдХे рдкрдж рд╕े рдХेрд╡рд▓ рдЙрди्рд╣ीं рдЖрдзाрд░ों рдкрд░ рд╣рдЯाрдпा рдЬाрдПрдЧा, рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдХो рд╣рдЯाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╕ीрдПрдЬी рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд╡्рдпрдп рдХे рдЦाрддो рдХी рд▓ेрдЦा рдЬांрдЪрдиा рдХрд░рдиे рдХा рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рд╣ोрддा рд╣ै, рдХैрдЧ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдХी рдзрди рдХा рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рдвंрдЧ рд╕े, рд╡िрдзि рдкूрд░्рд╡рдХ рд╡ैрдз рд╕ाрдзрдиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рд╡िрдд्рддीрдп рдЕрдиिрдпрдоिрдд्рддा рдХी рднी рдЬांрдЪ рдХрд░рддा рд╣ै। рдбा. рднीрдорд░ाрд╡ рдЕंрдмेрдбрдХрд░ рдХे

рднाрд░рдд рдХा рдорд╣ाрди्рдпाрдпрд╡ाрджी | Attorney-General of India

  рднाрд░рдд рдХा рдорд╣ाрди्рдпाрдпрд╡ाрджी рднाрд░рдд рдХा рдорд╣ाрди्рдпाрдпрд╡ाрджी рди рддो рд╕ंрд╕рдж рдХा рд╕рджрд╕्рдп рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рди рд╣ी рдоंрдд्рд░िрдоंрдбрд▓ рдХा рд╕рджрд╕्рдп рд╣ोрддा рд╣ै. рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рднी рд╕рджрди рдоें рдЕрдерд╡ा рдЙрдирдХी рд╕рдоिрддिрдпों рдоें рдмोрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЙрд╕рд╕े рдордд рджेрдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рдирд╣ीं рд╣ै. рднाрд░рдд рдХा рдорд╣ाрди्рдпाрдпрд╡ाрджी (рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 76) (1) рдорд╣ाрди्рдпाрдпрд╡ाрджी рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рд╡िрдзि рдЕрдзिрдХाрд░ी рд╣ोрддा рд╣ै. (2) рднाрд░рдд рдХा рдорд╣ाрди्рдпाрдпрд╡ाрджी рди рддो рд╕ंрд╕рдж рдХा рд╕рджрд╕्рдп рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рди рд╣ी рдоंрдд्рд░िрдоंрдбрд▓ рдХा рд╕рджрд╕्рдп рд╣ोрддा рд╣ै. рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рднी рд╕рджрди рдоें рдЕрдерд╡ा рдЙрдирдХी рд╕рдоिрддिрдпों рдоें рдмोрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै, рдХिрди्рддु рдЙрд╕рд╕े рдордд рджेрдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рдирд╣ीं рд╣ै. (рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 88) (3) рдорд╣ाрди्рдпाрдпрд╡ाрджी рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХрд░рддा рд╣ै. (4) рдорд╣ाрди्рдпाрдпрд╡ाрджी рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдП рд╡рд╣ी рдЕрд░्рд╣рддाрдПं рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП рдЬो рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ोрддी рд╣ैं. (5) рдорд╣ाрди्рдпाрдпрд╡ाрджी рдХो рднाрд░рдд рдХे рд░ाрдЬ्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд╕рднी рди्рдпाрдпाрд▓рдпों рдоें рд╕ुрдирд╡ाрдИ рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ै. рдорд╣ाрди्рдпाрдпрд╡ाрджी рдФрд░ рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдПрдо рд╕ी рд╕ीрддрд▓рд╡ाрдб़ (рд╕рдмрд╕े рд▓ंрдмा рдХाрд░्рдпрдХाрд▓) :-  28 рдЬрдирд╡рд░ी 1950 рд╕े 01 рдоाрд░्рдЪ 1963 рддрдХ рд╕ी.рдХे. рджрдл्рддрд░ी :-  02 рдоाрд░्рдЪ 1963 рд╕े 030 рдЕрдХ्рдЯूрдмрд░ 1968 рддрдХ рдиिрд░ेрди рдбे :-  01 рдирд╡рдо्рдмрд░ 1968 рд╕े 31 рдоाрд░्рдЪ 1977 рддрдХ рдПрд╕ рд╡ी рдЧुрдк्рддे :-  01 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 1977 рд╕े 08 рдЕрдЧрд╕्рдд 1979

рднाрд░рдд рдХी рд╕ंрдШीрдп рд╡िрдзाрдпिрдХा | Federal legislature of india

  рднाрд░рдд рдоें рдХेंрдж्рд░ीрдп рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеाрдкिрдХा рдХो рд╕ंрд╕рдж рдХे рдиाрдо рд╕े рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕рдж рдХा рдЧрдарди рд▓ोрдХрд╕рднा, рд░ाрдЬ्рдпрд╕рднा рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХो рдоिрд▓ाрдХрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рд╕ंрд╕рдж рдХा рдЕрднिрди्рди рдЕंрдЧ рд╣ोрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕рдХे рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рдХे рдмाрдж рд╣ी рдХोрдИ рд╡िрдзेрдпрдХ рдХाрдиूрди рдмрдирддा рд╣ै। рд░ाрдЬ्рдпрд╕рднा рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХा рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 80 рд╕ंрд╕рдж рдХे рдЙрдЪ्рдЪ рд╕рджрди рдХे рд░ूрдк рдоें рд░ाрдЬ्рдпрд╕рднा рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░рддा рд╣ै। рд░ाрдЬ्рдпрд╕рднा рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рдХी рдЕрдзिрдХрддрдо рд╕ंрдЦ्рдпा 250 рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рдЗрд╕рдХे рд╕рджрд╕्рдпों рдХी рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕ंрдЦ्рдпा 245 рд╣ै। 233 рд╕рджрд╕्рдпों рдХा рдЪुрдиाрд╡, 28 рд░ाрдЬ्рдпों рддрдеा рджिрд▓्рд▓ी рдФрд░ рдкांрдбिрдЪेрд░ी рджो рдХेंрдж्рд░ рд╢ाрд╕िрдд рдк्рд░рджेрд╢ों рдХे рд╡िрдзाрдирдоंрдбрд▓ों​ рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╢ेрд╖ 12 рд╕рджрд╕्рдпों рдХो рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдж्рд╡ाрд░ा рдордиोрдиीрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдордиोрдиीрдд рдХिрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рджрд╕्рдпों рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдХрд▓ा, рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рд╕рдоाрдЬ рд╕ेрд╡ा рддрдеा рдЦेрд▓ рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕्рдеाрди рд░рдЦрддा рд╣ो। рд░ाрдЬ्рдпрд╕рднा рд╕рджрд╕्рдпों рдХा рдЪुрдиाрд╡ 6 рд╡рд░्рд╖ рдХे рд▓िрдП рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рд╕्рдеाрдпी рд╕рджрди рд╣ै рдЬो рдХрднी рднंрдЧ рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा । рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рджो рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рдЗрд╕рдХे рдПрдХ рддिрд╣ाрдИ рд╕рджрд╕्рдп рдЕрд╡рдХाрд╢ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддे рд╣ै рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдирдпे рд╕рджрд╕्рдп рдЪुрдиे рдЬाрддे рд╣ैं। рд░ाрдЬ्рдпрд╕рднा рдоें рднी рд╡िрдкрдХ्рд╖ рдХे рдиेрддा рдХो рдХेрдмिрдиेрдЯ рдоंрдд्рд░ी рдХा рджрд░्рдЬ़ा рдк्рд░ाрдк्рдд

рд╕ंрдШीрдп рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рдПрд╡ं рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि | Federal Executive and President of India

  рднाрд░рддीрдп рд╕ंрдШ рдХी рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рд╢рдХ्рддि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдоें рдиिрд╣िрдд рд╣ै. 1.  рднाрд░рдд рдоें рд╕ंрд╕рджीрдп рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдЕрдкрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै. рдЗрд╕рд▓िрдП рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдиाрдордкрдд्рд░ рдХी рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рд╣ै рддрдеा рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рддрдеा рдЙрд╕рдХा рдоंрдд्рд░िрдоंрдбрд▓ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рд╣ै. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि a.  рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рднाрд░рдд рдХा рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдк्рд░рдзाрди рд╣ोрддा рд╣ै. b.  рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рднाрд░рдд рдХा рдк्рд░рдердо рд╡्рдпрдХ्рддि рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै. 2.   рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдкрдж рдХी рдпोрдЧ्рдпрддा:  рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 58 рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рд░ाрд╖्‍рдЯ्рд░рдкрддि рд╣ोрдиे рдпोрдЧ्рдп рддрдм рд╣ोрдЧा, рдЬрдм рд╡рд╣: (a)  рднाрд░рдд рдХा рдиाрдЧрд░िрдХ рд╣ो. (b)  35 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдкूрд░ी рдХрд░ рдЪुрдХा рд╣ो. (c)  рд▓ोрдХрд╕рднा рдХा рд╕рджрд╕्рдп рдиिрд░्рд╡ाрдЪिрдд рдХिрдП рдЬाрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ो. (d)  рдЪुрдиाрд╡ рдХे рд╕рдордп рд▓ाрдн рдХा рдкрдж рдзाрд░рдг рдирд╣ीं рдХрд░рддा рд╣ो. рдиोрдЯ:  рдпрджि рд╡्рдпрдХ्рддि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдпा рдЙрдкрд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХे рдкрдж рдкрд░ рд╣ो рдпा рд╕ंрдШ рдЕрдерд╡ा рдХिрд╕ी рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдоंрдд्рд░िрдкрд░िрд╖рдж рдХा рд╕рджрд╕्рдп рд╣ो, рддो рд╡рд╣ рд▓ाрдн рдХा рдкрдж рдирд╣ीं рдоाрдиा рдЬाрдПрдЧा. 3.   рд░ाрд╖्‍рдЯ्рд░рдкрддि рдХे рдиिрд░्рд╡ाрдЪрди рдХे рд▓िрдП рдиिрд░्рд╡ाрдЪрдХ рдоंрдбрд▓:  рдЗрд╕рдоें рд░ाрдЬ्рдп рд╕рднा, рд▓ोрдХрд╕рднा рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдпों рдХी рд╡िрдзाрди рд╕рднाрдУं рдХे рдиिрд░्рд╡ाрдЪिрдд рд╕рджрд╕्рдп рд░рд╣рддे рд╣ैं. рдирд╡ीрдирддрдо рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдкांрдбिрдЪेрд░ी рд╡िрдзाрдирд╕рднा рддрдеा рджिрд▓्рд▓ी рдХी рд╡िрдзाрдирд╕рднा рдХे рдиिрд░्рд╡ाрдЪिрдд рд╕рджрд╕्рдп рдХो рднी рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै. 4.  рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдк

рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдиीрддि рдХे рдиिрджेрд╢рдХ рддрдд्рдд्рд╡ |Directive Principles of State Policy

  36. рдкрд░िрднाрд╖ा- рдЗрд╕ рднाрдЧ рдоें, рдЬрдм рддрдХ рдХि рд╕ंрджрд░्рдн рд╕े рдЕрди्рдпрдеा рдЕрдкेрдХ्рд╖िрдд рди рд╣ो, 'рд░ाрдЬ्рдп' рдХा рд╡рд╣ी рдЕрд░्рде рд╣ै рдЬो рднाрдЧ 3 рдоें рд╣ै। 37. рдЗрд╕ рднाрдЧ рдоें рдЕंрддрд░्рд╡िрд╖्рдЯ рддрдд्рдд्рд╡ों рдХा рд▓ाрдЧू рд╣ोрдиा- рдЗрд╕ рднाрдЧ рдоें рдЕंрддрд░्рд╡िрд╖्рдЯ рдЙрдкрдмंрдз рдХिрд╕ी рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╡рд░्рддрдиीрдп рдирд╣ीं рд╣ोंрдЧे рдХिंрддु рдлिрд░ рднी рдЗрдирдоें рдЕрдзिрдХрдеिрдд рддрдд्рдд्рд╡ рджेрд╢ рдХे рд╢ाрд╕рди рдоें рдоूрд▓рднूрдд рд╣ैं рдФрд░ рд╡िрдзि рдмрдиाрдиे рдоें рдЗрди рддрдд्рдд्рд╡ों рдХो рд▓ाрдЧू рдХрд░рдиा рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдХрд░्рддрд╡्рдп рд╣ोрдЧा। 38. рд░ाрдЬ्рдп рд▓ोрдХ рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рдЕрднिрд╡ृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдмрдиाрдПрдЧा- рд░ाрдЬ्рдп рдРрд╕ी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХी, рдЬिрд╕рдоें рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдЖрд░्рдеिрдХ рдФрд░ рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рди्рдпाрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рднी рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдХो рдЕрдиुрдк्рд░ाрдгिрдд рдХрд░े, рднрд░рд╕рдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рд░ूंрдк рдоें рд╕्рдеाрдкрдиा рдФрд░ рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХрд░рдХे рд▓ोрдХ рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рдЕрднिрд╡ृрдж्рдзि рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ेрдЧा। рд░ाрдЬ्рдп, рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддрдпा, рдЖрдп рдХी рдЕрд╕рдоाрдирддाрдУं рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ेрдЧा рдФрд░ рди рдХेрд╡рд▓ рд╡्рдпрд╖्рдЯिрдпों рдХे рдмीрдЪ рдмрд▓्рдХि рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдФрд░ рд╡िрднिрди्рди рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпों рдоें рд▓рдЧे рд╣ुрдП рд▓ोрдЧों рдХे рд╕рдоूрд╣ों рдХे рдмीрдЪ рднी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा, рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдФрд░ рдЕрд╡рд╕рд░ों рдХी рдЕрд╕рдоाрдирддा рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ेрдЧा। 39. рд░ाрдЬ्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиुрд╕рд░рдгीрдп рдХुрдЫ рдиीрддि рддрдд्рдд्рд╡- рд░ाрдЬ्рдп рдЕрдкрдиी рдиीрддि рдХा, рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддрдпा, рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ंрдЪाрд▓рди рдХрд░ेрдЧा рдХि рд╕ुрдиि

Popular posts from this blog

рд╣ीрдЧрд▓ рдХी рдЬीрд╡рдиी рдПрд╡ं рд╡िрдЪाрд░ (Biography and Thoughts of Hegel)/рд╣ीрдЧрд▓ рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ/рд╡िрд╢्рд╡ाрдд्рдоा рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ /рд╡िрд╢्рд╡ाрдд्рдоा рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ / рдЬाрд░्рдЬ рд╡िрд▓्рд╣ेрдо рдл्рд░ेрдб्рд░िрдХ рд╣ेрдЧेрд▓

  рдЬाрд░्рдЬ рд╡िрд▓्рд╣ेрдо рдл्рд░ेрдб्рд░िрдХ рд╣ेрдЧेрд▓  рд╣ीрдЧрд▓ (Hegel) рдЬрд░्рдорди рдЖрджрд░्рд╢рд╡ाрджिрдпों рдоें рд╣ोрдЧрд▓ рдХा рдиाрдо рд╢ीрд░्рд╖рд╕्рдп рд╣ै। рдЗрдирдХा рдкूрд░ा рдиाрдо рдЬाрд░्рдЬ рд╡िрд▓्рд╣ेрдо рдл्рд░ेрдбрд░िрдХ рд╣ीрдЧрд▓ рдеा। 1770 рдИ. рдоें рджрдХ्рд╖िрдг рдЬрд░्рдордиी рдоें рдмрд░्рдЯрдорд╡рд░्рдЧ рдоें рдЙрд╕рдХा рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдпुрд╡ाрд╡рд╕्рдеा рдл्рд░ांрд╕ीрд╕ी рдХ्рд░ाрди्рддि рдХे рддुрдлाрдиी рджौрд░े рд╕े рдмीрддी рд╣ींрдЧрд▓ рдиे рд╡िрд╡ेрдХ рдФрд░ рдЬ्рдЮाрди рдХो рдмрд╣ुрдд рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा। рдЙрд╕рдХे рджрд░्рд╢рди рдХा рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рджो рд╣ी рдмाрддों рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै- (рдХ) рдж्рд╡рди्рдж्рд╡ाрдд्рдордХ рдкрдж्рдзрддि, (рдЦ) рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдЖрджрд░्рд╢ीрдХрд░рдг। рд╣ीрдЧрд▓ рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рд▓ीрдЧрд▓ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд░рдЪрдиाрдПँ рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╣ैं 1. рдлिрдиोрдоिрдиोрд▓ॉрдЬी рдСрдл рд╕्рдкिрд░िрдЯ (1807)  2. рд╕ाрдЗрди्рд╕ рдСрдл рд▓ॉрдЬिрдХ (1816) 3. рдлिрд▓ॉрд╕рдлी рдСрдл рд▓ॉ рдпा рдлिрд▓ॉрд╕рдлी рдСрдл рд░ाрдЗрдЯ (1821) 4. рдХॉрди्рд╕рдЯीрдЯ्рд╢рди рдСрдл рдЬрд░्рдордиी  5. рдлिрд▓ॉрд╕рдлी рдСрдл рд╣िрд╕्рдЯ्рд░ी (1886) рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╡िрд╢्рд╡ाрдд्рдоा рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░  рд╣ीрдЧрд▓ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд╡िрд╢्рд╡ाрдд्рдоा рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдХрд╣ाрдиी рд╣ै рдпा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдШрдЯिрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕рднी рдШрдЯрдиाрдУं рдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╡िрд╢्рд╡ाрдд्рдоा рдХे рдиिрд░рди्рддрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдЪрд░рдгों рд╕े рд╣ै। рд╡िрд╢ुрдж्рдз рдЕрдж्рд╡ैрддрд╡ाрджी рд╡िрдЪाрд░рдХ рд╣ीрдЧрд▓ рд╕рднी рдЬрдб़ рдПрд╡ं рдЪेрддрди рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рдЙрдж्рднрд╡ рд╡िрд╢्рд╡ाрдд्рдоा рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦрддा рд╣ै рд╡ेрджाрди्рддिрдпों рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦрддा рд╣ै рд╡ेрджाрди्рддिрдпों рдХे 'рддрдд्рд╡рдорд╕ि', 'рдЕ

рднाрд░рдд рдХी рди्рдпाрдпрдкाрд▓िрдХा рдХैрд╕े рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ै | How India's judiciary works

  рднाрд░рдд рдХी рди्рдпाрдпрдкाрд▓िрдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХा рдЧрдарди рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднाрд░рдд рдХी рд╢ीрд░्рд╖ рди्рдпाрдпрдкाрд▓िрдХा рдпрд╣ाँ рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рд╣ै. рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЗрд╕рдоें рдПрдХ рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рддрдеा рдЕрдзिрдХ-рд╕े-рдЕрдзिрдХ рд╕ाрдд рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рд╣ोрддे рд╣ैं. рд╕ंрд╕рдж् рдХाрдиूрди рдж्рд╡ाрд░ा рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै. рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдмреЭोрддрд░ी рдХी рдЬाрддी рд░рд╣ी рд╣ै. рд╡рд░्рд╖ 1956 рдоें 11, 1960 рдоें 14, 1978 рдоें 18 рддрдеा 1986 рдоें 26 рддрдХ рдХी рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░ рджी рдЧрдпी. рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рдЙрдЪ्рдЪрдд्рддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рдПрдХ рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдФрд░ 30 рдЕрди्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ (рдХुрд▓ 31 рди्рдпाрдпाрдзीрд╢) рд╣ैं. рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдФрд░ рдЕрди्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХрд░рддा рд╣ै. рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдХो рдЫोреЬрдХрд░ рдЕрди्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рд╕े рдкрд░ाрдорд░्рд╢ рдЕрд╡рд╢्рдп рд▓ेрддा рд╣ै. рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ों рдХी рдпोрдЧ्рдпрддाрдПँ рднाрд░рдд рдХा рдиाрдЧрд░िрдХ рд╣ो рдХрдо-рд╕े-рдХрдо 5 рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рдХिрд╕ी рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХा рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рд░рд╣ рдЪुрдХा рд╣ो рдХрдо-рд╕े-рдХрдо 10 рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рдХिрд╕ी рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рд╡рдХाрд▓рдд рдХрд░ рдЪुрдХा рд╣ो рдпा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдоें рд╕ुрд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╡िрдзिрд╡ेрдд्рддा (рдХाрдиूрдирдЬ्рдЮाрддा) рд╣ो рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 124

рд░ाрдЬрдиीрддि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдд्рддрд░ | Important Quetions and Answers of Political Science

  рд░ाрдЬрдиीрддि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे 100 рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рд╢्рди рдЙрдд्рддрд░ 1. рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд░ाрдЬा рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рдХिрд╕рдиे рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХिрдпा рдеा ? рдЙрдд्рддрд░. рдк्рд▓ेрдЯो рдиे। 2. рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрдШ рдХे рд╡рд░्рддрдоाрди рдорд╣ाрд╕рдЪिрд╡ рд╣ैं ? рдЙрдд्рддрд░. рдПंрдЯोрдиिрдпो рдЧुрдЯेрд░ेрд╢ рд╣ै рдЬो рдкुрд░्рддрдЧाрд▓ рдХे рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ोрдиे 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2017 рдХो рдЕрдкрдиा рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рд╕ँрднाрд▓ा 3. рд╢्рд░ेрдгी рд╕рдоाрдЬрд╡ाрдж рдХा рд╕ंрдмंрдз рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рдоें рд╕े рдХिрд╕ рджेрд╢ рд╕े рд░рд╣ा рд╣ै ? рдЙрдд्рддрд░. рдмिрд░्рдЯेрди рд╕े। 4. рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдХा рджैрд╡ीрдп рд╕िрдж्рдзांрдд рдХिрд╕рдиे рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХिрдпा рдеा ? рдЙрдд्рддрд░. рдЬेрдо्рд╕ рдк्рд░рдердо рдиे 5. рдоुрдЦ्рдп рд╕рддрд░्рдХрддा рдЖрдпुрдХ्рдд рдХी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХौрди рдХрд░рддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि 6. рд╕ंрд╕рдж рдХा рдЪुрдиाрд╡ рд▓рдб़рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдд्рдпाрд╢ी рдХी рди्рдпूрдирддрдо рдЖрдпु рдХिрддрдиी рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП? рдЙрдд्рддрд░. 25 рд╡рд░्рд╖ 7. рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдХिрд╕ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा рдоें рджो рд╢рдм्рдж ‘рд╕рдоाрдЬрд╡ाрджी’ рдФрд░ рдзрд░्рдордиिрд░рдкेрдХ्рд╖ рдЬोрдб़े рдЧрдП рдеे? рдЙрдд्рддрд░. 42рд╡ें 8. рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдХौрдирд╕े рднाрдЧ рдоें рдиीрддि рдиिрджेрд╢рдХ рддрдд्рд╡ों рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╣ै ? рдЙрдд्рддрд░. рдЪрддुрд░्рде। 9. рдЬрд╕्рдЯिрд╕ рд╢рдм्рдж рдЬрд╕ рд╕े рдиिрдХрд▓ा рд╣ै рдЬрд╕ рдХा рд╕ंрдмंрдз рдХिрд╕ рднाрд╖ा рд╕े рд╣ै ? рдЙрдд्рддрд░. рд▓ैрдЯिрди 10. рдкंрдЪाрдпрдд рд╕рдоिрддि рдХा рдЧрдарди рд╣ोрддा рд╣ै? рдЙрдд्рддрд░. рдк्рд░рдЦंрдб рд╕्рддрд░ рдкрд░ 11. “рдоेрд░े рдкाрд╕ рдЦूрди, рдкрд╕ीрдиा рдФрд░ рдЖँрд╕ू рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рд╣ै ” рдпрд╣ рдХिрд╕рдиे рдХ

рдиिрддि рдЖрдпोрдЧ рдФрд░ рд╡िрдд्рдд рдЖрдпोрдЧ |NITI Ayog and Finance Commission

  рдиिрддि рдЖрдпोрдЧ рдФрд░ рд╡िрдд्рдд рдЖрдпोрдЧ рдпрд╣ рдПрдХ рдЧैрд░ рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдиिрдХाрдп рд╣ै | National Institution for Transforming India( NITI Aayog )(рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рднाрд░рдд рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╕ंрд╕्рдеाрди) рдЗрд╕рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2015 рдХो рд╣ुрдИ | рдоुрдЦ्рдпाрд▓рдп – рджिрд▓्рд▓ी рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдоुрдЦ्рдп рдеिंрдХ-рдЯैंрдХ рд╣ै| рдЬिрд╕े рдпोрдЬрдиा рдЖрдпोрдЧ рдХे рд╕्‍рдеाрди рдкрд░ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдЗрд╕ рдЖрдпोрдЧ рдХा рдХाрд░्рдп рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡ рдЖрд░्рдеिрдХ рдоुрдж्рджों рдкрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рд╕рд▓ाрд╣ рджेрдиे рдХा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рд╕рд░рдХाрд░ рдРрд╕ी рдпोрдЬрдиा рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░े рдЬो рд▓ोрдЧों рдХे рд╣िрдд рдоें рд╣ो। рдиिрддि рдЖрдпोрдЧ рдХो 2 Hubs рдоें рдмाрдЯा рдЧрдпा рд╣ै 1) рд░ाрдЬ्рдпों рдФрд░ рдХेंрдж्рд░ рдХे рдмीрдЪ рдоें рд╕рдорди्рд╡рдп рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиा | 2) рдиिрддि рдЖрдпोрдЧ рдХो рдмेрд╣рддрд░ рдмрдиाрдиे рдХा рдХाрдо | рдиिрддि рдЖрдпोрдЧ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा : 1. рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी- рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖। 2. рдЧрд╡рд░्рдиिंрдЧ рдХाрдЙंрд╕िрд▓ рдоें рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдФрд░ рдХेрди्рдж्рд░рд╢ाрд╕िрдд рдк्рд░рджेрд╢ों(рдЬिрди рдХेрди्рдж्рд░рд╢ाрд╕िрдд рдк्рд░рджेрд╢ो рдоें рд╡िрдзाрдирд╕рднा рд╣ै рд╡рд╣ां рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी ) рдХे рдЙрдкрд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ोंрдЧे। 3. рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдоुрдж्рджों рдФрд░ рдРрд╕े рдЖрдХрд╕्рдоिрдХ рдоाрдорд▓े, рдЬिрдирдХा рд╕ंрдмंрдз рдПрдХ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд░ाрдЬ्рдп рдпा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕े рд╣ो, рдХो рджेрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдкрд░िрд╖рдж рдЧрдаिрдд рдХी рдЬाрдПंрдЧी। рдпे рдкрд░िрд╖рджें рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдХे рд▓िрдП рдмрдиाрдИ рдЬाрдПंрдЧी। рднाрд░рдд рдХे рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдХे рдиिрд░्рджेрд╢ рдкрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдкрд░िрд╖рджों рдХी рдмैрдардХ рд╣ो

рднाрд░рдд рдоें рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рдХे рдмाрд░े рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЬाрдирдХाрд░ी |Panchayati Raj in India

  рднाрд░рдд рдоें рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рднाрд░рдд рдоें рдм्рд░िрдЯीрд╢ рдХाрд▓ 1880 рд╕े 1884 рдХे рдордз्рдп рд▓ाрд░्рдб рд░िрдкрди рдХा рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рдХा рд╕्рд╡рд░्рдг рдХाрд▓ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдиे рд╕्рдеाрдИ рдиिрдХाрдпों рдХो рдмрдвाрдиे рдХा рдк्рд░ाрд╡рдзाрди рдХिрдпा। рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХे рдмाрдж рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рднाрдЧ -4 рдоें Article 40 рдоें рдЧ्рд░ाрдо рдкंрдЪाрдпрддों рдХे рдЧрдарди рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╢рдХ्рддिрдпां рдХा рдЙрд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХो рд╕ंрд╡ैрдзрдиिрдХ рджрд░्рдЬा рдирд╣ीं рдоिрд▓ा। рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдЧ्рд░ाрдо,рддाрд▓ुрдХा рдФрд░ рдЬिрд▓ा рдЖрддे рд╣ैं| рднाрд░рдд рдоें рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рд╕े рд╣ी рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЖрд╕्рддिрдд्рд╡ा рдоें рд░рд╣ी рд╣ै | рдЖрдзुрдиिрдХ рднाрд░рдд рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рдкंрдбिрдд рдЬрд╡ाрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ु рдж्рд╡ाрд░ा рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХे рдиाрдЧौрд░ рдЬिрд▓े рдХे рдмрдЧрджрд░ी рдЧाँрд╡ рдоें 2 October 1959 рдХो рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рд▓ाрдЧू рдХी рдЧрдпी | рдЗрд╕ рд╕рдордп рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी ‘рдоोрд╣рдирд▓ाрд▓ рд╕ुрдЦाрдбिрдпा’ рд╡ рдоुрдЦ्рдпा рд╕рдЪिрд╡ ‘рднрдЧрдд рд╕िंрд╣ рдоेрд╣рддा’ рдеे | рднрдЧрдд рд╕िंрд╣ рдоेрд╣рддा рдХो рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рдоें рд╡ рдмрд▓рд╡ंрддрд░ाрдп рдоेрд╣рддा рдХो рднाрд░рдд рдоें рдкंрдЪाрдпрддी рд░ाрдЬ рдХा рдЬрдирдХ рдорди рдЬाрддा рд╣ै | рдЗрд╕рдХो рд╕рд╡ैрдзाрдиिрдХ рджрд░्рдЬा 73 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ेрд╢ोрдзрди 1992 рдоे рдоिрд▓ा рдЗрд╕рдХो рдЧ्рдпाрд╣рд░рд╡ी рдЕрдиुрд╕ूрдЪी, рднाрдЧ -9 рд╡ Article 243 рдоें 16 рдХाрдиूрди рд╡ 29 рдХाрд░्рдпो рдХा рдЙрд▓ेрдЦ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।рднाрд░рдд рдоें 1957 – рдмрд▓рд╡рди्рдд рд░ाрдп рдоेрд╣рддा рд╕рдоिрддि рдХी рд╕िрдлा

рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдЙрдкрдмंрдз рдХ्рдпा рд╣ै | What is emergency provision

  рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдЙрдкрдмंрдз рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рднाрдЧ 18 рдоें рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 352 рд╕े 360 рддрдХ рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдЙрдкрдмंрдз рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै।рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХे рджौрд░ाрди рд╕рднी рд░ाрдЬ्рдп рдХेंрдж्рд░ рдХे рдкूрд░्рдг рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдоें рдЖ рдЬाрддे рд╣ैं। рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХो рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдпाрдиी рдХि рд╣рдоाрд░े рднाрд░рдд рдоें рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХिрд╕ी рднी рд╕рдордп рд▓ाрдЧू рдХिрдП рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХे рдк्рд░рдХाрд░- рдпुрдж्рдз рдмाрд╣्рдп рдЖрдХ्рд░рдордг– рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 352 рд░ाрдЬ्рдп рдоें рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рддंрдд्рд░ рдХी рд╡िрдлрд▓рддा рдХे рдХाрд░рдг рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рд╢ाрд╕рди– рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 356 рд╡िрдд्рддीрдп рд╕्рдеाрдпिрдд्рд╡ рдХे рдХाрд░рдг– рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 360 рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдШोрд╖рдгा рдХे рдк्рд░рдХाрд░-  рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рд╡िрднिрди्рди рдкрд░िрдпोрдЬрдиाрдПं рдЬाрд░ी рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै рдпрд╣ рдЙрдкрдмंрдз 1975 рдХे 38 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдЬोрдб़ा рдЧрдпा рд╣ै। рдЬрдм рдШोрд╖рдгा рдпुрдж्рдз рдЕрдерд╡ा рдмाрд╣्рдп рдЖрдХ्рд░рдордг рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХी рдЬाрддी рд╣ै рддрдм рдЗрд╕े рдмाрд╣рд░ рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЬрдм рдШोрд╖рдгा рд╕рд╢рд╕्рдд्рд░ рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХी рдЬाрддी рд╣ै рддрдм рдЗрд╕े рдЖंрддрд░िрдХ рдЖрдкाрддрдХाрд▓ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЖंрддрд░िрдХ рдЧрдб़рдмрдб़ी рдХो 1978 рдХे 44рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рд╢рд╕्рдд्рд░ рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдиाрдо рд░рдЦा рдЧрдпा рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдоंрдд्рд░िрдоंрдбрд▓ рдХी рд▓िрдЦिрдд рд╕िрдлाрд░िрд╢ рдХे рдмाрдж рд╣ी рд╢ाрд╕рди рд▓ाрдЧू рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдШोрд╖рдгा рдХे рдПрдХ рдоाрд╣ рдмाрдж рдХे рджोрдиों рд╕рджрдиों рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиुрдоोрджिрдд рд╣ो рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП

рдЯी.рдПрдЪ. рдЧ्рд░ीрди рдХी рдЬीрд╡рдиी рдПрд╡ं рд╡िрдЪाрд░ (Biography and Thoughts of T. H. Green)

 рдЯी.рдПрдЪ. рдЧ्рд░ीрди (T. H. Green)  рдЯी.рдПрдЪ. рдЧ्рд░ीрди (T. H. Green)      рдЙрджाрд░рд╡ाрдж рдХी рдоुрдЦ्рдп рд╕рдорд╕्рдпा рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рддрдеा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдоुрджाрдп рдоें рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдп рд▓ाрдиे рдХी рд░рд╣ी рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рдкрд╣рд▓े рдЙрджाрд░рд╡ाрджिрдпों рдиे рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЕрдзिрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рджिрдпा, рд╡рд╣ाँ рдЧ्рд░ीрди (1898) рдиे рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рдк्рд░рдХрдЯ рдХिрдпा рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЬीрд╡рди рдоें рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднाрдЧ рдЕрджा рдХрд░рдиे рд╕े рд╣ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЙрджाрд░рд╡ाрдж рдиे рдкुрд░ाрдиे рд╕िрдж्рдзांрдд рдиे рд░ाрдЬ्рдп рдХो рдХрдо-рд╕े-рдХрдо рдХाрдиूрди рдмрдиाрдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджी рдкрд░ंрддु рдЧ्рд░ीрди рдХा рдпрд╣ рдордд рдеा рдХि рдЙрджाрд░рд╡ाрдж рдХो рдЗрд╕ рд╕ंрдХुрдЪिрдд рдЪाрд░ рдкрд░ рд╣рдоेрд╢ा рдХे рд▓िрдП рдЦрдб़ा рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। рдЙрджाрд░рд╡ाрджी рдиीрддिрдпों рдХो рд▓рдЪीрд▓ा рд╣ोрдиा рдкрдб़ा рддाрдХि рд╡े рд╕рдордп рдХी рддрдпों рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░ рд╕рдХें। рдпрджि рдЙрджाрд░рд╡ाрдж рдХो рд╕рдЪ्рдЪा рд╣ोрдиा рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХा рдЖрдзाрд░ рдиैрддिрдХ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдпाрджी рджрд░्рд╢рди рдХा рдХेंрдж्рд░-рдмिंрджु рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╣िрдд рдХा рд╡िрдЪाрд░ рдЕрд░्рдеाрдд् рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ै। рд░ाрдЬ्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдмрдиाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдиूрдиों рдХा рднी рдЙрд╕рдиे рдпрд╣ी рдоाрдкрджंрдб рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा। рд╕рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХी рдзाрд░рдгा рднी, рдЧ्рд░ीрди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдзाрд░рдгा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдПрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдзाрд░рдгा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдЙрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा (quality) рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рджोрдиों рдХी рдд

рдоैрдХिрдпाрд╡ेрд▓ी /Machiavelli/ рдпूрд░ोрдкीрдп рдФрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рднाрд░рддीрдп рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╡िрдЪाрд░

рдоैрдХिрдпाрд╡ेрд▓ी /Machiavelli/ рдпूрд░ोрдкीрдп рдФрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рднाрд░рддीрдп рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рд╡िрдЪाрд░ рдоैрдХिрдпाрд╡ेрд▓ी (Machiavelli) рдоैрдХाрдЗрд╡рд▓ी (рдоैрдХाрдЗрд╡рд░) рдиे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЖрдзाрд░ों рдХो рд░ाрдЬрдиीрддि рдХे рдоूрд▓ рдоें рдоाрдирддे рд╣ुрдП рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЗрдХाрдИрдпों рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдЙрдд्рдкрдд्рддि рдХा рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рджिрдпा рд╣ै। рдоैрдХाрдЗрд╡рд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдиेрддृрдд्рд╡ рдХा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рддрдеा рд╕рдд्рддा рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╡рд╣ाँ рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрд╣ाँ рд╕рдоाрдЬ рд╣ोрддा рд╣ै। рдоैрдХाрдЗрд╡рд░ рдХा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдиे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े 'рдкिрддा' рдХो рддрдеा рдкрд░िрд╡ाрд░ों рд╕े 'рдкिрддाрдУं' рдФрд░ 'рдоुрдЦिрдпाрдУं' рдХो рдЬрди्рдо рджिрдпा। рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рдкिрддा рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рддрдеा рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХे рдмрд╣ुрдкिрддा рдкрд░िрд╡ाрд░ों рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╡िрд╖рдпों рдХा рд╢ाрд╕рди рдк्рд░рдмंрдз рдЪрд▓ाрдиे рд▓рдЧ рдЧрдП। рдкिрддाрдУं рддрдеा 'рдоुрдЦिрдпाрдУं' рдоें рд╕े рдХिрд╕ी рдПрдХ рд╡िрд╖рдп 'рдкिрддा' рдЕрдерд╡ा 'рдоुрдЦिрдпा' рдиे рдЕрдкрдиे рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рддрдеा рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рдмрд▓ рд╕े 'рд╕рд░рджाрд░' рдХा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░ рд▓िрдпा। рдпрд╣ीं рдиेрддृрдд्рд╡ рдХा рдЖрд░ंрдн рдеा। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╕рд░рджाрд░ рдХे рдХाрд░्рдп рднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕рдиे рд╕рдоूрд╣ рдХे рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХे рдЕрди्рдп рдЕрдиेрдХ 'рдкिрддाрдУं' рд╕े рдЕрдкрдиी рдЕрд▓рдЧ рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиा рд▓ी। рдЙрд╕рдХी рд╕्рдеिрддि рдЕрди्рдп 'рдоुрдЦिрдпाрдУं' рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдЕрдзिрдХ рдЧौрд░рд╡рдкूрд░्рдг рдмрди рдЧрдИ। рдзीрд░े-рдзीрд░े рдЙрд╕рдХे рд╡िрд╢ेрд╖ाрдзिрдХाрд░ों

рднाрд░рддीрдп рд░ाрдЬрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╡рд░ीрдпрддा рдЕрдиुрдХ्рд░рдо/order of precedence in the Indian polity

  рднाрд░рддीрдп рд░ाрдЬрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╡рд░ीрдпрддा рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рднाрд░рддीрдп рд░ाрдЬрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╡िрднिрди्рди рдкрджाрдзिрдХाрд░िрдпों рдХा рд╡рд░ीрдпрддा рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै: (1)  рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि, (2)  рдЙрдкрд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि, (3)  рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी (4)  рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рд░ाрдЬрдкाрд▓, рдЕрдкрдиे рд░ाрдЬ्рдпों рдоें (5)  рднूрддрдкूрд░्рд╡ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि (5 рдХ)  рдЙрдк рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी (6)  рднाрд░рдд рдХा рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпрдзीрд╢ рддрдеा рд▓ोрдХ рд╕рднाрдз्рдпрдХ्рд╖ (7)  рдХेंрдж्рд░ीрдп рдХैрдмिрдиेрдЯ рдоंрдд्рд░ी, рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдоुрдЦ्рдпрдоंрдд्рд░ी рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рд░ाрдЬ्рдпों рдоें, рдпोрдЬрдиा рдЖрдпोрдЧ рдХा рдЙрдкाрдз्рдпрдХ्рд╖, рдкूрд░्рд╡ рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рддрдеा рд╕ंрд╕рдж рдХे рд╡िрдкрдХ्рд╖ рдХा рдиेрддा (7 рдХ)  рднाрд░рдд рд░рдд्рди рд╕рдо्рдоाрди рдХे рдзाрд░рдХ (8)  рд░ाрдЬрджूрдд (9)  рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпрд▓рдп рдХे рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ (9 рдХ)  рдоुрдЦ्рдп рдиिрд░्рд╡ाрдЪрди рдЖрдпुрдХ्рдд рддрдеा рднाрд░рдд рдХा рдиिрдпंрдд्рд░рдХ рдорд╣ाрд▓ेрдЦा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдХ (10)  рд░ाрдЬ्рдп рд╕рднा рдХा рдЙрдкрд╕рднाрдкрддि рд▓ोрдХ рд╕рднा рдХा рдЙрдкाрдз्рдпрдХ्рд╖, рдпोрдЬрдиा рдЖрдпोрдЧ рдХे рд╕рджрд╕्рдп рддрдеा рдХेंрдж्рд░ рдоें рд░ाрдЬ्рдпрдоंрдд्рд░ी рднाрд░рдд рд░рдд्рди рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдРрд╕ा рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╣ै рдЬिрд╕े рд╡рд░ीрдпрддा рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рдоें рд╕्рдеाрди рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै. рдиोрдЯ:  рдоुрдЦ्рдп рдЪुрдиाрд╡ рдЖрдпुрдХ्рдд рд╢ेрд╖рди рдХे рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдкрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдоुрдЦ्рдп рдЪुрдиाрд╡ рдЖрдпुрдХ्рдд рдХो (9)рдХ рдХी рд╕्рдеिрддि рдк्рд░рджाрди рдХी рд╣ै, рдпाрдиी рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рдХे рд╕рдордХрдХ्рд╖ рджрд░्рдЬा (рдпрд╣ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЕрдЧрд╕्рдд рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा).

рд╕ंрдШीрдп рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рдПрд╡ं рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि | Federal Executive and President of India

  рднाрд░рддीрдп рд╕ंрдШ рдХी рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рд╢рдХ्рддि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдоें рдиिрд╣िрдд рд╣ै. 1.  рднाрд░рдд рдоें рд╕ंрд╕рджीрдп рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдЕрдкрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै. рдЗрд╕рд▓िрдП рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдиाрдордкрдд्рд░ рдХी рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рд╣ै рддрдеा рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рддрдеा рдЙрд╕рдХा рдоंрдд्рд░िрдоंрдбрд▓ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рд╣ै. рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि a.  рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рднाрд░рдд рдХा рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдк्рд░рдзाрди рд╣ोрддा рд╣ै. b.  рднाрд░рдд рдХा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рднाрд░рдд рдХा рдк्рд░рдердо рд╡्рдпрдХ्рддि рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै. 2.   рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдкрдж рдХी рдпोрдЧ्рдпрддा:  рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 58 рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рд░ाрд╖्‍рдЯ्рд░рдкрддि рд╣ोрдиे рдпोрдЧ्рдп рддрдм рд╣ोрдЧा, рдЬрдм рд╡рд╣: (a)  рднाрд░рдд рдХा рдиाрдЧрд░िрдХ рд╣ो. (b)  35 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдкूрд░ी рдХрд░ рдЪुрдХा рд╣ो. (c)  рд▓ोрдХрд╕рднा рдХा рд╕рджрд╕्рдп рдиिрд░्рд╡ाрдЪिрдд рдХिрдП рдЬाрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ो. (d)  рдЪुрдиाрд╡ рдХे рд╕рдордп рд▓ाрдн рдХा рдкрдж рдзाрд░рдг рдирд╣ीं рдХрд░рддा рд╣ो. рдиोрдЯ:  рдпрджि рд╡्рдпрдХ्рддि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдпा рдЙрдкрд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдХे рдкрдж рдкрд░ рд╣ो рдпा рд╕ंрдШ рдЕрдерд╡ा рдХिрд╕ी рд░ाрдЬ्рдп рдХी рдоंрдд्рд░िрдкрд░िрд╖рдж рдХा рд╕рджрд╕्рдп рд╣ो, рддो рд╡рд╣ рд▓ाрдн рдХा рдкрдж рдирд╣ीं рдоाрдиा рдЬाрдПрдЧा. 3.   рд░ाрд╖्‍рдЯ्рд░рдкрддि рдХे рдиिрд░्рд╡ाрдЪрди рдХे рд▓िрдП рдиिрд░्рд╡ाрдЪрдХ рдоंрдбрд▓:  рдЗрд╕рдоें рд░ाрдЬ्рдп рд╕рднा, рд▓ोрдХрд╕рднा рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдпों рдХी рд╡िрдзाрди рд╕рднाрдУं рдХे рдиिрд░्рд╡ाрдЪिрдд рд╕рджрд╕्рдп рд░рд╣рддे рд╣ैं. рдирд╡ीрдирддрдо рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдкांрдбिрдЪेрд░ी рд╡िрдзाрдирд╕рднा рддрдеा рджिрд▓्рд▓ी рдХी рд╡िрдзाрдирд╕рднा рдХे рдиिрд░्рд╡ाрдЪिрдд рд╕рджрд╕्рдп рдХो рднी рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै. 4.  рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдк